Na czym polega pasteryzacja w piekarniku? Metody pasteryzacji w domu

Czym jest pasteryzacja

Krótko mówiąc, pasteryzacja to proces, który zapobiega psuciu się żywności i umożliwia jej bezpieczne, długotrwałe przechowywanie. Polega na podgrzewaniu żywności w słoikach czy butelkach i jest przeprowadzana w temperaturze 70–100°C. Pozwala to na zabicie szkodliwych drobnoustrojów i zneutralizowanie enzymów, które powodują psucie się jedzenia. Pasteryzacja to prosta, szybka, naturalna metoda konserwacji. Przeprowadzana w odpowiedniej temperaturze i przez wystarczająco długi czas nie wpływa ani na smak, ani na konsystencję, ani na wartość odżywczą produktów.

Jeśli więc chcesz mieć pewność, że twoja praca nie pójdzie na marne i przetwory się nie zepsują, dopilnuj całego procesu pasteryzacji:

1. Sprawdź, czy słoiki lub butelki oraz ich nakrętki nie są uszkodzone.
2. Umyj i wyparz zarówno słoiki, jak i nakrętki. Zostaw je do wyschnięcia – zanim wypełnisz je przetworami, powinny być całkowicie suche.
3. Nie przepełniaj słoików – zostaw 2–3 centymetry wolnej przestrzeni pod nakrętką.
4. Dopasuj sposób pasteryzacji do rodzaju słoików, których używasz – czy to są słoiki twist-off, czy typu weck.
5. Dopasuj czas pasteryzacji do wielkości słoika, rodzaju potrawy, jej konsystencji, wielkości kawałków.
6. Po zakończonej pasteryzacji koniecznie sprawdź, czy słoiki są szczelnie zamknięte. Pokrywki typu twist-off powinny być lekko wklęsłe, w przypadku słoików typu weck zdejmij delikatnie metalowe spinki i upewnij się, że guma nie odrywa się od pokrywki.

Etap pasteryzacji nie powinien cię zniechęcać do samodzielnego przygotowywania przetworów, bo to jedna z łatwiejszych części. W żadnym wypadku jej jednak nie pomijaj. W domu możesz pasteryzować przetwory w różny sposób. Najpopularniejsze domowe metody to:

• pasteryzacja na sucho, w piekarniku;
• pasteryzacja na mokro, czyli gotowanie słoików w wodzie.

Przetwory w słoikach typu twist-of, czyli z odkręcaną pokrywką, możesz pasteryzować zarówno w piekarniku, jak i na mokro. Jeśli jednak używasz słoików typu weck, pasteryzuj je w wodzie. Ta sama zasada dotyczy pasteryzacji produktów w butelkach, np. soków.

Na czym polega pasteryzacja w piekarniku

Ta metoda zabezpieczenia przetworów przed zepsuciem jest prosta, szybka i umożliwia pasteryzację większej liczby słoików za jednym razem, więc jest też dość ekonomiczna. Wystarczy włożyć przetwory do piekarnika i ogrzewać je w odpowiedniej temperaturze. Jak już jednak pisaliśmy, nadaje się tylko do słoików czy butelek z nakrętkami typu twist-off. Nie pasteryzuj w ten sposób jedzenia w słoikach typu weck, bo gumki mogą się uszkodzić, także popękać, a wtedy albo stracisz przetwory, bo słoje będą nieszczelne, albo konieczna będzie powtórna pasteryzacja.

Jak pasteryzować w piekarniku:

1. Wyłóż blachę z piekarnika ściereczką albo papierem do pieczenia.
2. Na tak przygotowanej blaszce ustaw napełnione i zakręcone słoiki – pokrywką do góry.
3. Słoiki nie mogą się stykać ze sobą ani dotykać ścianek piekarnika.
4. Jeśli słoiki są zimne, włóż je do piekarnika nienagrzanego. Jeśli są gorące, włóż je do już rozgrzanego.
5. Piekarnik rozgrzej do 120–130°C. Jeśli korzystasz z termoobiegu, ustaw niższą wartość, jeśli z funkcji góra-dół – wyższą.
6. Czas pasteryzacji to około 30 min, liczone od momentu, w którym piekarnik osiągnie ustawioną temperaturę.
7. Po zakończeniu pasteryzacji zostaw słoiki w uchylonym piekarniku na mniej więcej pół godziny, żeby przestygły.
8. Gdy ostygną, wyjmij je, dokręć pokrywki i ustaw do góry dnem.
9. Przechowuj swoje przetwory w chłodnym, ciemnym miejscu, np. w piwnicy, spiżarni czy garażu.

Dlaczego podczas wekowania w piekarniku trzeba ustawić wyższą temperaturę niż wspomniane na początku 70–100°C? Bo słoiki nagrzewają się wolniej otoczone gorącym powietrzem niż w gorącej wodzie. Wyższa temperatura, do której rozgrzejesz urządzenie, pozwoli uzyskać odpowiednią temperaturę w słoiku czy butelce.

Pasteryzacja w garnku

To kolejna popularna metoda na domowe wekowanie, zwana pasteryzacją na mokro – dobrze znana z kuchni naszych babć czy mam. To po prostu gotowanie słoików z przetworami we wrzącej wodzie przez określony czas – trzeba pilnować, by temperatura wody była stała, nie spadała. Jest to metoda bezpieczna zarówno dla słoików czy butelek z zakrętkami typu twist-off, jak i tych typu weck. Potrzebujesz do niej w zasadzie tylko dobrego garnka – najlepiej takiego o dużej średnicy i wysokiego. Jego dno wyłóż bawełnianą ściereczką, by słoiki się z nim nie stykały. Słoiki nie powinny się też stykać ze sobą, by nie obijały się w czasie gotowania. Między nie także możesz włożyć czystą ściereczkę.

Jak pasteryzować przetwory na mokro:

1. Ustaw słoiki w przygotowanym garnku.
2. Wlej wodę – jeśli masz słoiki twist-off – do trzech czwartych ich wysokości, słoiki typu weck powinny być zaś całkowicie zanurzone w wodzie.
3. Jeśli słoiki są zimne, do garnka wlej zimną wodę, jeśli są ciepłe – wlej wodę o podobnej temperaturze.
4. Doprowadź wodę do wrzenia, zmniejsz moc grzania i utrzymuj wrzenie wody.
5. Czas pasteryzacji dopasuj do wielkości słoików i ich zawartości – zazwyczaj to 15–20 minut.
6. Po tym czasie wyjmij słoiki. Te z nakrętkami twist-off ustaw do góry dnem, tych typu weck nie odwracaj.
7. Zostaw słoiki do całkowitego ostudzenia i schowaj w chłodnym, ciemnym miejscu.

Do pasteryzacji na mokro możesz też kupić garnek do wekowania, ma on specjalną wkładkę, która oddziela słoiki od dna. Dostępne są także elektryczne garnki do pasteryzacji, w których po prostu ustawiasz temperaturę i czas i nie musisz pilnować tego procesu.

Inne metody domowego wekowania

W warunkach domowych sprawdza się także pasteryzacja pod kocem. Możesz z niej skorzystać jednak tylko w tych przypadkach, gdy napełniasz słoiki gorącymi przetworami i używasz słoików typu twist-off. Sprawdzi się na przykład, gdy robisz na zimę powidła śliwkowe.

1. Wyparzone, suche słoiki, jeszcze gorące (w tym przypadku do wyparzenia słoików dobrze jest wykorzystać piekarnik czy mikrofalę), napełnij gorącymi przetworami.
2. Po zakręceniu ustawiaj słoiki do góry dnem.
3. Okryj słoiki szczelnie grubym kocem.
4. Zostaw przetwory do całkowitego ostygnięcia, a później przechowuj w odpowiednich warunkach.

Do pasteryzacji możesz też wykorzystać zmywarkę. W tym przypadku sprawdzą się także słoiki twist-off. Wypełnione przetworami i zakręcone ustaw do góry dnem w zmywarce. Wybierz program z maksymalną temperaturą, powinna sięgać co najmniej 70–75°C. Nie dodawaj żadnych detergentów, włącz zmywarkę, a po zakończeniu cyklu pozwól słoikom wystygnąć. Potem zapewnij im odpowiednie warunki przechowywania.

Co można pasteryzować

Tutaj możliwości jest naprawdę wiele. Zazwyczaj pasteryzacja kojarzy się z bezpiecznym przechowywaniem owoców i warzyw sezonowych – zbieranych wtedy, kiedy mają najwięcej wartości i kiedy najlepiej smakują. Możesz więc zapełnić swoją domową spiżarnię dżemami, konfiturami, sokami owocowymi czy kompotami – w ten sposób zimą będziesz się cieszyć smakiem truskawek, malin, śliwek, jabłek, gruszek, wiśni i wielu innych owoców. Dzięki pasteryzacji bezpiecznie przechowasz także warzywa, choćby buraczki, dynię, cukinię czy ogórki. Ale także grzyby lub paprykę.

Pasteryzacja to jednak nie tylko sposób na zapasy zimowe, ale także dobra metoda na codzienne, zróżnicowane i wartościowe odżywianie. Bo pasteryzować możesz także zupy – to świetny sposób na przechowywanie zup kremów, ale także innych, np. wywaru jarzynowego czy rosołu (przed pasteryzacją wyjmij z niego warzywa i mięso). Nie wekuj także zup, do których dokładasz kaszę czy ryż. A jeśli lubisz zupy ze śmietaną czy jogurtem, nie dodawaj ich przed pasteryzacją. Dołóż je do zupy przed podaniem jej na stół.

W ten sposób bezpiecznie przechowasz także sosy, np. pomidorowy do makaronu, bigos, rybę po grecku, a także potrawy mięsne, np. pulpeciki. Gotujesz raz, a potem tylko otwierasz słoik i masz szybki obiad.

Dlaczego warto pasteryzować

Pasteryzacja – w piekarniku, na mokro czy przeprowadzona innymi metodami – to świetny sposób na przedłużenie świeżości różnorodnego jedzenia. Niezależnie od tego, czy robisz zapasy na zimę, by zachować smaki lata, czy wekujesz jedzenie, którego masz za dużo, by go nie zmarnować. To także tańsza opcja niż przetwory kupowane w sklepie. I dodatkowo gwarancja smaku i jakości. Masz pewność, że jedzenie, które przygotowujesz samodzielnie, nie zawiera konserwantów, słodzików, sztucznych dodatków, barwników czy jakichkolwiek tak zwanych polepszaczy. Pasteryzacja w domu jest prosta. Skusisz się na domowe przetwory?