Jak sprawdzić kondensator w elektrycznym urządzeniu domowym?

Co to jest kondensator?

Każde urządzenie elektroniczne składa się z pewnej liczby drobnych elementów. Liczba ta zależy od stopnia skomplikowania danego urządzenia. Do zbudowania prostego radioodbiornika FM wystarczy kilkanaście elementów, jednak już współczesny laptop składa się z milionów półprzewodników zintegrowanych w układy scalone. Słysząc słowo „kondensator”, wiele osób zastanawia się, co to jest. Kondensator to jeden z elementów obwodów elektrycznych, służący do magazynowania i przechowywania ładunku elektrycznego.

Zacznijmy od nieco większej skali. Jeśli kiedykolwiek zdarzyło ci się widzieć rozmontowane urządzenie elektryczne, to prawie na pewno był tam jakiś kondensator. Te najczęściej spotykane i najłatwiejsze do skojarzenia to kondensatory elektrolityczne – cylindryczne beczułki przylutowane pionowo do płytek drukowanych zawierających obwody.

Tak naprawdę jednak istnieje wiele różnych odmian kondensatorów. Poza elektrolitycznymi mamy jeszcze kondensatory foliowe, ceramiczne, szklane, mikowe, superkondensatory i jeszcze kilka innych. W zależności od typu różnią się oczywiście zastosowaniem i parametrami, ale ich podstawowe przeznaczenie jest zawsze takie samo – magazynowanie ładunku.

Do czego służy kondensator?

Zmagazynowany w kondensatorze ładunek elektryczny można wykorzystać na wiele sposobów. Kondensatory znajdziemy w układach służących do mierzenia czasu, kształtowania i wygładzania sygnałów elektrycznych czy dostrajania telewizorów i odbiorników radiowych. W zależności od pola eksploatacji kondensatory różnią się pojemnością (wyrażoną w faradach).

Kondensatory elektrolityczne spotykamy w układach zasilania wielu sprzętów domowych. Wykorzystywane są w nich jako filtry, a ich zadaniem jest usuwanie tętnienia prądu. Z kolei superkondensatory znajdziemy na przykład w lampach błyskowych. Ich charakterystyka pozwala na szybkie zebranie bardzo dużego ładunku elektrycznego, a następnie oddanie go w ułamku sekundy. Taki kondensator zachowuje się więc podobnie do akumulatora, jednak w przeciwieństwie do niego może oddać prąd o ogromnym natężeniu w ciągu bardzo krótkiej chwili.

Ogólnie rzecz biorąc, praktycznie nie da się wyprodukować urządzenia elektronicznego, w którym nie byłoby miejsca na ani jeden kondensator. Przy okazji warto zaznaczyć, że w układach scalonych tworzących choćby procesory komputerowe również znajdziemy kondensatory. Stopień integracji takich układów jest jednak tak ogromny, a pojedyncze elementy składowe tak mikroskopijne, że w tym przypadku nie ma mowy o jakiejkolwiek ingerencji.

W kondensatory są wyposażone też w kuchenki mikrofalowe, lodówki, konsole do gier, smartfony i telefony, tablety i wiele innych urządzeń codziennego użytku. Jest jeszcze kondensator rozruchowy, stosowany przy silnikach pralek czy suszarek do prania. Starter, który znajdziemy przy świetlówkach starszego typu, to również rodzaj kondensatora. Jak widać, zastosowanie kondensatora jest niezwykle szerokie.

Jak sprawdzić kondensator?

Jak sprawdzić kondensator w domowych warunkach? Czy wymiana kondensatora bez specjalistycznych narzędzi jest w ogóle możliwa? Jakie są właściwe parametry kondensatora i czym je zmierzyć? To często pojawiające się pytania. Spróbujmy na nie odpowiedzieć.

Przede wszystkim sprawa najważniejsza: jeśli jakiekolwiek urządzenie ma chociaż jeden kondensator, możemy być pewni, że jest on schowany pod obudową tego urządzenia. Zanim więc dobierzemy się do elektronicznych wnętrzności pralki czy komputera, sprawdźmy dwie rzeczy. Po pierwsze, czy nie przysługuje nam jeszcze gwarancja na ten produkt. Jeśli tak jest, warto z niej skorzystać i oddać urządzenie do naprawy gwarancyjnej.

Druga i jeszcze ważniejsza sprawa – sprawdźmy, czy sprzęt, który chcemy pozbawić obudowy, na pewno jest odłączony od prądu! Warto też się wstrzymać z rozkręcaniem sprzętu bezpośrednio po odłączeniu z sieci – dajmy mu kilka minut spokoju. Kondensatory magazynują ładunek elektryczny. Oznacza to, że nawet jeśli korzystające z nich urządzenie odłączymy od prądu, to kondensatory wciąż mogą być naładowane. Tych kilka minut pozwoli im się w naturalny sposób pozbyć zgromadzonego ładunku.

Jak sprawdzić kondensator elektrolityczny?

Kiedy już jesteśmy pewni swojego bezpieczeństwa, możemy przejść do demontażu i poszukiwania kondensatorów w konstrukcji naszego urządzenia. Warto wiedzieć, że jedynym kondensatorem, którego stan możemy ocenić bez jakichkolwiek narzędzi, jest kondensator elektrolityczny. Dość często zdarza się, że ten typ kondensatora w momencie uszkodzenia puchnie lub wręcz zostaje rozerwany. Jeśli więc na powierzchni kondensatora zobaczysz jakiekolwiek deformacje – znalazłeś winowajcę problemu ze swoim urządzeniem.

Jak sprawdzić, czy kondensator jest uszkodzony?

Niestety nie każdy kondensator elektrolityczny ulegnie deformacji w wypadku awarii. Niektóre egzemplarze nie dadzą fizycznych oznak uszkodzenia. Inne typy kondensatorów też nie objawiają awarii w żaden sposób. W takich przypadkach nie obejdzie się niestety bez wykonania pomiarów za pomocą chociaż podstawowych narzędzi służących do diagnozy elektroniki – multimetru czy najprostszego omomierza.

Jak sprawdzić kondensator miernikiem uniwersalnym?

Jeśli nie mamy dostępu do specjalnego testera kondensatorów, możemy użyć multimetru uniwersalnego z opcją pomiaru pojemności kondensatora. Jeśli wykaże wartość pojemności niezgodną z nominalną, mamy pewność, że kondensator jest uszkodzony. Niestety, w przypadku gdy określi wartość pojemności jako prawidłową, a my nie mamy możliwości dokonania pomiaru rezystancji szeregowej, nie możemy jednoznacznie stwierdzić, że kondensator działa poprawnie.

Wymiana kondensatora w warunkach domowych

Jeśli uda się nam ustalić, że któryś z kondensatorów w naszym sprzęcie uległ uszkodzeniu, należałoby go wymienić. Nie istnieje jednak możliwość wymiany elementu umieszczonego na płycie drukowanej bez odpowiednich narzędzi.

W przypadku relatywnie dużych kondensatorów przewlekanych będziemy potrzebować co najmniej lutownicy i nieco wprawy. Jeśli winny awarii jest kondensator SMD, lepiej będzie użyć stacji lutowniczej dysponującej dyszą hot air. W przypadku kondensatora będącego częścią układu scalonego konieczna będzie wymiana całego układu, ale bez solidnego zaplecza warsztatowego praktycznie nie da się tego zrobić dobrze, a o dalsze uszkodzenia nietrudno.

Kondensator elektryczny – podsumowanie

Kondensator, tak jak wiele innych elementów urządzeń elektronicznych, może ulec awarii. Nie jest jednak przystosowany do samodzielnej wymiany przez użytkownika, a diagnoza jego uszkodzenia bez specjalistycznej wiedzy i odpowiednich narzędzi jest trudna albo wręcz niemożliwa.

Zanim podejmiesz jakiekolwiek próby samodzielnej diagnozy czy naprawy uszkodzenia kondensatora, w pierwszej kolejności bezwzględnie zadbaj o swoje bezpieczeństwo i odłącz urządzenie od prądu.

W każdym urządzeniu awaria kondensatora będzie się objawiać w inny sposób. Trudno więc dokładnie wskazać, co się stanie ze sprzętem, w którym kondensator ulegnie uszkodzeniu. Dlatego jeśli nie masz odpowiednich narzędzi, doświadczenia i wiedzy, zdecydowanie rekomendujemy oddanie uszkodzonego urządzenia na naprawę w ramach gwarancji. Jeśli gwarancja już upłynęła, na pewno uda się znaleźć wyspecjalizowany serwis elektroniczny zajmujący się naprawą takich i innych usterek.