Jaki gramofon kupić?

Co powinien mieć gramofon – jaki wybrać?

Aby wyjaśnić, jaki gramofon kupić, na wstępie konieczne jest pobieżne wyjaśnienie, że gramofon wypuszcza sygnał o innej charakterystyce elektroakustycznej niż np. odtwarzacz CD. Upraszczając – sygnał generowany we wkładce (kartridżu) MC jest tysiąckrotnie słabszy od sygnału z odtwarzacza CD, a we wkładce MM – stukrotnie. Skala: miliwolty vs wolty. Nie będziemy się wgłębiać w tajniki mechaniki i fizyki, jak to się dzieje, że dźwięk zapisuje się w rowkach winyla, jak i dlaczego doły i góra są kompresowane, skąd ta różnica potencjałów. Informacja jest taka, że gramofon wymaga przedwzmacniacza. Ten problem rozwiążesz, kupując gramofon z wbudowanym przedwzmacniaczem – dziś ma go już większość modeli „do użytku domowego”, w tym niektóre tanie gramofony do 1000 zł. To nie oznacza „lepszego gramofonu”, z lepszym brzmieniem, ale oznacza brak kłopotów. Przez złączę Phono możesz:

Tani dobry gramofon a sprawa Phono

Do tej pory było z górki, teraz zaczynają się schody – oto prawdziwa natura nośników analogowego audio... Do wyprowadzania dźwięku gramofony mają złączę słuchawkowe (jack, 3,5 mm – pojedyncze, czarne) lub – częściej – cinch (RCA), czyli wyjście lewego i prawego kanału audio („podwójne”, białe i czerwone). W niektórych modelach kable wyprowadzające są wmontowane „na sztywno”, nie mają takich gniazd.

W gramofonach bez przedwzmacniacza, np. audiofilskich, referencyjnych, didżejskich, oraz w większości modeli z przedwzmacniaczem jest złączę oznakowane jako Phono. Obok znajduje się przełącznik Phono / Line. To pozwala „ominąć” zintegrowany przedwzmacniacz i oznacza, że można skorzystać z przedwzmacniacza zewnętrznego – lepszego, bardziej wydajnego. Najtańsze gramofony do 500 zł nie mają wyjścia Phono tylko liniowe, co wynika z zastosowania „wysokoenergetycznej” wkładki ceramicznej, nie podłączaj ich do przedwzmacniacza. 

Jaki przedwzmacniacz do gramofonu?

Przedwzmacniacz zewnętrzny może być zupełnie oddzielnym urządzeniem – rozwiązanie profesjonalne w formie niewielkiego pudełeczka – albo może być wbudowany w amplituner. W takim amplitunerze przy cinchach też jest oznakowanie Phono, a obok znajduje się gniazdo uziemiające (GND – ang. ground). W tym miejscu warto zaznaczyć, że najprostszy kabel Phono to po prostu kabel RCA (podwójny cinch), ale najczęściej występuje w lepszym wydaniu, z tzw. żyłką uziemiająco-sterującą. To ona jest przykręcana do uziemienia. Profesjonalne kable, często nazywane są „interkonektami”, mogą kosztować kilkaset, a nawet kilka tysięcy złotych. Jeśli tyle kosztuje profesjonalny przewód, to ile kosztuje gramofon profesjonalny? 5, 10, 20, 100 tys. zł. Nie ma górnej granicy. Więcej na temat uziemiania w artykule Uziemienie gramofonu – co trzeba wiedzieć?. Podsumujmy tę i poprzednią sekcję: zastanawiając się, jaki gramofon wybrać, sprawdź, czy jest wyjście Phono!

Gramofon z napędem bezpośrednim czy paskowym?

Kolejna sprawa – napęd. W końcu płyta się kręci! W sklepie mamy przede wszystkim gramofony z napędem paskowym – to on obraca talerzem z winylem. Jest dość delikatny, być może po rozpakowaniu będziesz musiał samodzielnie pasek nałożyć na rolkę silnika i talerz lub wewnętrzny subtalerz (nic prostszego!). Takie modele są chętniej wybierane do zwykłych i audiofilskich zadań odsłuchowych – silnik znajduje się w pewnej odległości od talerza, dzięki czemu większość drgań wywoływanych przez elektrykę wytraca się w przestrzeni i nie przenosi na brzmienie. Jeśli zastanawiasz się, jaki gramofon do 1000 zł kupić, informujemy, że to będzie model z napędem paskowym.

Alternatywa zaczyna się powyżej tysiąca. To gramofon z napędem bezpośrednim, czyli silnik zintegrowany z talerzem. Tu płyta startuje i hamuje znacznie szybciej! Takie sztywne połączenie jest domeną gramofonów didżejskich, można na nich skreczować, poruszać talerzem w przód i tył. Modele imprezowe są masywne i wytrzymałe. Te odsłuchowe, salonowe, eleganckie, są czułe, podatne na uszkodzenia.

Zdecydowałeś, jaki gramofon wybrać pod względem napędu? Choć pasek często jest schowany, tak że go nie widać (nie jest to regułą bez wyjątku!), oba rodzaje rozróżnisz na pierwszy rzut oka. Gramofony z napędem bezpośrednim zazwyczaj mają charakterystyczne znaczniki na talerzu. Gdy pada na nie światło wbudowanej lampki, umożliwiają kontrolę i ewentualną korektę liczby obrotów – służy do tego suwak „pitch” (o tym więcej w dalszej części artykułu).

Prędkość obrotowa talerza gramofonu

Pozostańmy przy obracającym się talerzu. Każdy gramofon może pracować z prędkością:

45 obr./min – „małe” single, ok. 7 minut.

Jest też wiele gramofonów z prędkością obrotową 78 – jako dodatkową funkcją. Przyda się tylko w wypadku trzyminutowych, zabytkowych płyt szelakowych, produkowanych do lat 60. ubiegłego wieku. Co ciekawe, fizycznie są większe od winyli 45 RPM.

Jaki gramofon – automatyczny, półautomatyczny czy ręczny?

Aby zagrała muzyka, na płytę musi opaść ramię z igłą. Ten proces może być realizowany na trzy sposoby. Wyjaśniamy, jak gramofon wybrać pod tym względem.

·       Gramofon manualny to urządzenie dla uważnych i delikatnych. Sam unosisz ramię, opuszczasz je na wybrany rowek, a na koniec – to ważne – to ty odkładasz ramię na uchwyt spoczynkowy. Kiedy „skończy się” płyta, taki sprzęt ciągle pracuje, wciąż się kręci!
·       Gramofon automatyczny to luksus! Wystarczy nacisnąć przycisk, ramię samo powędruje na początek płyty, a po zakończeniu odtwarzania – powróci do spoczynku. Dobra wiadomość – ten luksus dostępny jest już w tanich modelach. Jeśli nie wiesz, jaki gramofon do 500 zł kupić, postaw na automat! Oczywiście, ramieniem możesz operować manualnie.
·       Gramofon półautomatyczny – dobrze myślisz – jest „czymś pomiędzy”. Zazwyczaj oznacza – i to jest przecież najważniejsze, jeśli się zagapisz – samodzielny powrót ramienia. Druga możliwość to automatyczny start przyciskiem. Powrót jest po twojej stronie.

 

Części wymienne do gramofonu

Igła i wkładka to elementy kupowane wraz z gramofonem, zamontowane, ale sprzedawane są też osobno (lub razem w komplecie jako „system gramofonowy”). Jeśli dopiero zaczynasz tę przygodę i po prostu chcesz posłuchać muzyki z obracającej się czarnej płyty, nie masz wygórowanych oczekiwań dotyczących dźwięku ani nie planujesz zabawy z skreczowaniem na gramofonie z napędem bezpośrednim – jeśli kupujesz tzw. tani dobry gramofon – wystarczą ci komponenty zamontowane w urządzeniu. Takie operacje wymagają i wiedzy, i umiejętności manualnych. Wymiana tych podzespołów może jednak wiele zmienić, to jak tuning samochodu!

·       Igła – unosi się i opada na nierównościach rowka płyty.
·       Wkładka wieńcząca ramię, czyli przetwornik mechaniczno-elektryczny – trzyma igłę, przenosi drgania i zamienia na sygnał audio.

Jaka wkładka do gramofonu?

Zacznijmy od wkładki, to serce urządzenia! Zastanawiając się, jaki gramofon na początek, bierzesz pod uwagę najprawdopodobniej gramofon z wkładką elektromagnetyczną MM (moving magnet). Magnes porusza się w polu cewki – takie modele sprzedajemy w naszym sklepie. We wkładkach magnetoelektrycznych MC (moving coil) to lekka cewka porusza się wokół ciężkiego magnesu. Taki układ z wkładką MC jest bardziej profesjonalny, lepiej przekazuje dźwięk, lecz wymaga specjalnego przedwzmacniacza i nie da się samodzielnie wymienić igły. Tani dobry gramofon będzie miał wkładkę MM. A drogie wkładki MC to temat na inny artykuł – audiofile to kochają.

Najtańsza wkładka MC kosztuje tysiąc złotych, wkładka MM kilkaset, a trzeci rodzaj wkładki... kilkadzięsiąt złotych, razem z igłą. To wkładka ceramiczna, czyli piezoelektryczna. Zupełnie inna technologia, która królowała w połowie ubiegłego wieku, a teraz powróciła do najtańszych gramofonów. Generujne nawet tysiąckrotnie większą moc niż wkładka MC, ale jest zdecydownie mniej precyzyjna, nie jest w stanie przenosić szerokiego pasma dźwięku (zwłaszcza tonów wysokich), jej igła może przeskakiwać albo niebezpiecznie dociskać... Takie gramofony często mają wbudowane głośniczki, służą raczej do zabawy niż odsłuchu. Lecz kto powiedział, że nie można się bawić! Więcej na temat wkładek w artykule: Wkładka Moving Magnet w gramofonie – wady i zalety.

Jaka igła do gramofonu?

Przejdźmy od igły, bo we wkładkach MM może być zmieniana często, jak korki w bucie piłkarskim. Są igły szlifowane sferycznie i eliptycznie – nieco droższe, lecz lepiej chwytające wysokie częstotliwości i mniej niszczące winyl. Eksperci czynią dalsze rozróżnienia. Są igły wytrzymałe i są igły delikatne. Są igły bardziej basowe i są igły do tonów średnich…  

Wspominaliśmy, że dźwięk analogowy wymaga poświęceń? Po wymianie igła (a właściwie cała wkładka) powinna zostać skalibrowana. W tym celu możesz pobrać z internetu szablon (protraktor), pozwalający ustawić jej kąt. Może już wiesz, jaki gramofon kupić, ale czy wiesz, że warto też ustawić siłę nacisku igły na płytę? Dobrze skalibrowana igła nie będzie przeskakiwała ścieżek i nie będzie ścierała winyla. Są do tego nawet specjalne wagi...

Warto jeszcze wspomnieć o talerzu. Plastikowe mogą skakać, nie prowadzą się tak pewnie i dumnie jak porządne metalowe. Są też talerze szklane albo akrylowe. Lecz jeśli zastanawiasz się, jaki gramofon wybrać do 500 zł – decydujesz się na model z obrotowym plastikiem. Dobra informacja: w niewiele droższych produktach pojawiają się już talerze aluminiowe.

Jaki gramofon kupić ze względu na konstrukcję?

Skoro o materiałach mowa… Decyzja, jaki gramofon kupić, będzie też uzależniona od rodzaju pożądanej konstrukcji. Inżynierowie i projektanci dają upust fantazji! To, co łączy wszystkie urządzenia tego typu, to silnik obracający talerzem, ramię z wkładką i igłą. Poza rozmaitymi elementami elektrycznymi i elektronicznymi – różnicami technologicznymi – różne są też same pudełka, obudowy. Kompaktowe i jak największe, zamknięte i otwarte, starodawne i futyrystyczne…

·       nowoczesny, designerski, to np. piękne i profesjonalne gramofony Pro-Ject.

Jak wybrać gramofon wielofunkcyjny?

Tani dobry gramofon może mieć przeróżne dodatki, które nie poprawiają jakości dźwięku, ale czynią z urządzenia wielofunkcyjny kombajn do zabawy. O zaskakującej – jak na najniższą półkę cenową – funkcjonalności.

Jakie mogą być dodatkowe funkcjonalności gramofonu?

Dodatkowe funkcje profesjonalnego gramofonu didżejskego

Już wiesz, że ci się podoba, ale chcesz wydobyć lepsze brzmienie i mieć nad nim większą kontrolę... Teraz potrzebujesz coś porządniejszego, bardziej profesjonalnego! Podpowiemy, jaki gramofon do 2000 zł kupić.

Oto ciekawe funkcje i dodatki, które mogą pojawić się takim modelu: