Na czym polega overclocking?

Overclocking – co to dokładnie jest?

Procesory w komputerach (CPU) działają z różnymi prędkościami, jest to określane jako "taktowanie procesora". Taktowanie mierzy się w gigahercach (GHz) – oznacza ono ilość cykli na sekundę wykonywanych przez CPU. Wyższa częstotliwość taktowania oznacza, że procesor może wykonywać więcej cykli, czyli więcej operacji na sekundę, a tym samym szybciej uruchamiać komputer czy programy. Więcej dowiesz się z naszego artykułu Co to jest procesor?.

No tak, ale jeśli prędkość CPU jest ustalona, to gdzie jest przestrzeń na overclocking, czyli zmianę taktowania procesora, a tym samym przyspieszenie jego pracy? Już odpowiadamy. Po wyprodukowaniu CPU firmy często sztucznie ograniczają jego taktowanie, tak aby pracował wolniej niż mógłby to w rzeczywistości robić. W przypadku niektórych modeli możesz więc nie być ograniczony do tej prędkości procesora, jaka oficjalnie widnieje w jego specyfikacji.

Taktowanie procesora można zwiększyć, zmuszając go do wykonywania większej liczby operacji na sekundę. Może to przyspieszyć działanie komputera, ale będzie wiązało się z wytwarzaniem dodatkowego ciepła.

Jakie procesory nadają się do overclockingu?

Nie zawsze możesz być w stanie zwiększyć taktowanie swojego procesora. Jeśli masz standardowy procesor, prawdopodobnie nie będziesz w stanie zbytnio przy nim „majstrować”.

Na przykład w przypadku firmy Intel (jednego z dwóch najważniejszych dostawców procesorów do komputerów) wiele CPU oraz płyt głównych jest dostarczanych na rynek z zablokowanymi mnożnikami, co w praktyce uniemożliwia ich podkręcenie lub pozwala je podkręcić w niewielkim zakresie. Na rynek trafiła jednak linia procesorów Intel z odblokowanymi mnożnikami – skierowanych do entuzjastów overclockingu, którzy lubią podkręcać CPU, aby wycisnąć z niego jak najlepszą wydajność. Są to CPU z literą "K" lub „X” przy numerze modelu.

Jak podkręcić procesor AMD? W portfolio procesorów drugiego z największych producentów CPU, również znajdują się procesory z odblokowanym mnożnikiem, idealne do overclockingu – jest to seria FX. Inne procesory AMD w większości również można podkręcić (w tym wszystkie Ryzeny), ale często tylko w niewielkim zakresie –może to być zbyt mało żeby osiągnąć znaczący upgrade wydajności komputera, a będzie się wiązało ze wzrostem temperatury urządzenia. Pamiętaj, że jeśli procesor ma pracować z wyższym taktowaniem, konieczne będzie zapewnienie mu lepszego chłodzenia.

Jak podkręcić procesor?

Overclocking procesora można przeprowadzić na dwa sposoby: automatyczny oraz manualny. Ten pierwszy jest dużo łatwiejszy. Korzystając z oprogramowania do automatycznego przetaktowywania, każdy kto ma odblokowany procesor może osiągnąć solidny wzrost jego wydajności. Oprogramowanie wykorzystuje algorytmy, które identyfikują zużycie energii oraz możliwości systemu chłodzenia komputera przed dostosowaniem prędkości taktowania procesora. To stosunkowo szybki i przyjazny dla użytkownika proces – program prowadzi go niemalże za rękę, a overclocking może być zakończony już po paru kliknięciach.

Ręczne przetaktowywanie wymaga większego stopnia zaawansowania, ale zapewnia większą kontrolę nad wydajnością komputera. Nauczenie się jak ręcznie przetaktować CPU, może dać ci także lepszy wgląd w działanie systemu.

Aby ręcznie podkręcić procesor, uruchom ponownie komputer i wejdź do menu startowego w BIOS (lub UEFI) komputera. Ekrany startowe różnią się dość znacznie w zależności od producenta, ale musisz znaleźć elementy sterujące podkręcaniem. Gdy już ci się to uda, możesz zacząć zwiększać taktowanie. Dobrym pomysłem jest zwiększanie prędkości procesora o niewielką wartość, a następnie ponowne uruchomienie komputera i przetestowanie go. Aby osiągnąć interesującą nas częstotliwość taktowania, najlepiej zwiększać ją stopniowo a nie przechodzić od razu do interesującej nas wartości. Jeśli procesor przekroczy bezpieczną temperaturę pracy, komputer ograniczy prędkość procesora, a następnie wyłączy się, aby uniknąć uszkodzenia.

Za każdym razem, gdy zwiększysz prędkość zegara, poświęć kilka godzin na "stress testy" komputera, aby upewnić się, że nie wystąpią żadne problemy. Możesz też użyć dedykowanych do tego aplikacji, aby tymczasowo uruchomić procesor przy 100% obciążeniu. Jeśli komputer się zawiesi, wróć do menu BIOS lub UEFI i wprowadź niższe taktowanie. Chociaż poprawnie wykonany overclocking jest w dużej mierze bezpieczny, to pamiętaj, że możliwe istnieje ryzyko wystąpienia problemów z przegrzewaniem i awariami. 

Jak podkręcić procesor, aby się nie przegrzewał?

Im szybciej działa procesor, tym więcej ciepła generuje. Oczywiście procesor jest fabrycznie wyposażony w radiator i wentylator, jednak są one zaprojektowane do obsługi jedynie takiej ilości ciepła, jaka jest wytwarzana przy standardowej prędkości procesora. Zainstalowanie wydajnego systemu chłodzenia pozwala systemowi osiągnąć znacznie wyższe prędkości zegara, zanim temperatura stanie się zbyt wysoka.

CPU może być niestabilny i powodować zwieszanie się komputera, a nawet ulec fizycznemu uszkodzeniu, jeśli nie zapewnisz mu dodatkowego chłodzenia. Przydatny w tym względzie może być również nasz artykuł Jak sprawdzić temperaturę procesora?.

W celu utrzymania stabilnej temperatury, większość komputerów jest wyposażonych w chłodzenie powietrzem lub cieczą. Możesz więc włożyć do obudowy dodatkowe radiatory i wentylatory, jednak powinno tam znajdować się sporo wolnej przestrzeni, aby powietrze mogło się przemieszczać i ostatecznie zostać wydmuchane na zewnątrz przez wentylator. Przepływ powietrza jest bardzo ważny dla redukcji nadmiernej temperatury procesora i komputera – samo wstawienie radiatora lub wentylatora nie pomoże, jeśli całe gorące powietrze będzie uwięzione w obudowie.

Dlatego też coraz więcej entuzjastów overclockingu wybiera chłodzenie wodne. Jest ono znacznie bardziej wydajne niż chłodzenie powietrzem, jednak wiąże się z wyższymi nakładami finansowymi. Chłodziwo na bazie wody jest pompowane przez rurki wewnątrz obudowy, gdzie pochłania ciepło, a następnie jest wypompowywane na zewnątrz.

Na rynku dostępne są zarówno rozwiązania chłodzące typu All-in-One (AIO), jak i niestandardowe systemy chłodzenia cieczą. Oba typy oferują właścicielom komputerów szeroką gamę zróżnicowanych opcji. Wielu entuzjastów podkręcania wybiera chłodzenia AIO, ponieważ oferują one doskonałą regulację termiczną i wytwarzają mało hałasu. Te systemy chłodzenia są samowystarczalne (praktycznie nie wymagają regularnej konserwacji), a także łatwiejsze w instalacji od innych systemów chłodzenia cieczą.

Overclocking a pozostałe podzespoły w komputerze

Podkręcanie procesora w komputerze wymaga także sprawdzenia i ewentualnej wymiany innych podzespołów. Powinieneś sprawdzić, w materiałach producenta lub na specjalistycznych forach, czy twoja płyta główna będzie kompatybilna z procesorem, który ma wyższe taktowanie.

Procesor po overclockingu potrzebuje także większego napięcia, musisz więc sprawdzić zasilacz. Zwiększenie poboru mocy może doprowadzić do jego spalenia, upewnij się więc, że jest odpowiednio dobrany pod kątem zapotrzebowania na energię.

Warto też tutaj wspomnieć, że overclocking możliwy jest nie tylko w przypadku procesorów, ale również kart graficznych i pamięci operacyjnej RAM.

Jak podkręcić procesor w laptopie?

A jak to jest w przypadku overclockingu komputerów przenośnych? Zastanawiasz się, jak podkręcić procesor w laptopie? Zwiększenie taktowania procesora w laptopie jest możliwe, ale generalnie nie jest zalecane. Podzespoły w komputerach przenośnych są ciasno upchane, w jego obudowie nie ma miejsca na bardziej rozbudowane systemy chłodzenia. A co się z tym wiąże, podkręcone laptopy mogą zostać poważnie (a nawet trwale) uszkodzone w związku z nadmiernym przegrzewaniem się.

Dlatego też większość procesorów w laptopach jest zablokowana i nie można ich podkręcać poprzez zwiększanie bazowej częstotliwości taktowania. Jeśli jednak masz pewność, że wiesz, co robisz, odblokowane procesory laptopów można podkręcać w taki sam sposób, jak procesory komputerów stacjonarnych.

Na czym polega overclocking? – podsumowanie

Overclocking jest niezwykle popularny wśród entuzjastów komputerów i graczy. Prawidłowo wykonany, może zwiększyć wydajność komputera (za darmo!). W ostatnich latach okazało się jednak, że podkręcanie procesora nie jest już tak przydatne jak kiedyś. Nowoczesne procesory działają tak dobrze, że podkręcanie może mieć na jego ulepszenie niewielki wpływ.

Co ważniejsze, poprawa wydajności procesora może być nieprzydatna, jeśli pozostałe podzespoły w komputerze nie są wystarczająco szybkie, aby za nią nadążyć. Na przykład, jeśli masz wolno działający dysk twardy, podkręcenie procesora nie sprawi, że będzie on działał szybciej. Overclocking nie wpłynie także na przyspieszenie gier i programów, które w większym stopniu niż procesor wykorzystują kartę graficzną.

Więc jeśli twój komputer działa wolno to nie musi być wina procesora, ale może to wynikać z kondycji innych podzespołów. Podkręcając CPU możesz nawet nie zauważyć żadnej istotnej różnicy w wydajności komputera. Poprawić ją za to może, np. dokupienie nowszych kości pamięci operacyjnej RAM.

Overclocking wiąże się też z pewnym ryzykiem. Firmy nie ustawiają częstotliwości taktowania procesora na niższą od maksymalnej bez powody - robią to, ponieważ zbyt szybkie działanie może powodować usterki komputera.